5 niezwykłych osobistości z Zawiercia

Pierwsze wzmianki historyczne o Zawierciu pochodzą z XV wieku. Miasto prawa miejskie otrzymało w 1915 roku. Przez cały ten czas w Zawierciu dorastały wybitne jednostki. Jest ich naprawdę wiele, ale dziś chcielibyśmy opowiedzieć Wam o pięciu najwybitniejszych, naszym zdaniem postaciach.

Niezwykła postać numer 5 – Alina Rumun

Przyszła na świat 15 lipca 1924 roku w zawierciańskiej rodzinie ogrodnika, jako druga z trojga dzieci Stanisławy i Henryka. Alina Rumun w wieku 17 lat trafiła do obozu karnego. Na szczęście po trzech miesiącach wyszła na wolność. Po odbytej karze znalazła pracę i kontynuowała  przerwaną naukę w katowickim Gimnazjum, po czym zostaje przyjęta do Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Położnych w Krakowie. Alina Rumun pracowała jako pielęgniarka na różnych oddziałach. Jej bogate doświadczenie zaowocowało podjęciem współpracy w 1958 roku z Hanną Chrzanowską – inicjatorką Pielęgniarstwa Parafialnego w Archidiecezji Krakowskiej. Po śmierci Hanny stała się kontynuatorką rozpoczętego dzieła. Wyszukiwała biednych chorych i troszczyła się o nich, nie tylko o potrzeby fizyczne, ale i duchowe. Alicja Rumun stworzyła także w latach 70 XX  wieku społeczny dom rehabilitacyjno-wypoczynkowy, w którym nieodpłatnie leczone były osoby niepełnosprawne.

Karol Wojtyła wspierał wiele inicjatyw społecznych prowadzonych przez tę aktywistkę. Dzięki jej zaangażowaniu ponad 500 osób w czasach wojny mogło wyjechać na “turnusy zdrowotne”.  W 1995 roku przeszła na emeryturę i zamieszkała w Domu Opieki Społecznej Sióstr Służebniczek w Podgórkach Tynieckich k. Krakowa. Zmarła 14 września 2007 roku, a pogrzeb odbył się w zawierciańskiej kolegiacie.

W 2007 roku w maju została nagrodzona przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż prestiżowym Medalem im. Florence Nightingale, a sam prezydent miasta Krakowa odznaczył ją medalem „Honoris gratia”, natomiast Związek Orawian przyznał jej medal im. Ks. Ferdynanda Machała.

Niezwykła postać numer 4 – Wiktor Weintraub

Urodził się 10 kwietnia w Zawierciu w rodzinie urzędnika spółdzielni zawierckich zakładów przemysłu włókienniczego Maurycego i Rebeki E. z Dobrzyńskich. Studia polonistyczne odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim, zrobił także nam nim doktorat. W 1934 przeniósł się do Warszawy i rozpoczął pracę w redakcji „Wiadomości Literackich” M. Grydzewskiego. Na początku wojny przeniósł się do  Zdołbunowa, gdzie zarabiał na utrzymanie jako mierniczy. W 1941 roku przedostał się do Moskwy i rozpoczął pracę jako urzędnik biura prasowego Ambasady Polskiej w Kujbyszewie. W 1943 roku redagował wydawany przez Armię Polską w Palestynie dwutygodnik „W Drodze”. W 1945 roku przeniósł się do Londynu,  gdzie pracował głównie jako urzędnik polskiego Ministerstwa Informacji oraz dziennikarz „Wiadomości” i „The Polish Fortnightly Review”. Po pięciu latach wraz z żoną Anną z Tenenbaumów przenieśli się do Stanów Zjednoczonych. Od 1953 roku zasiadał w redakcji „Harvard Slavica Studiem”. W 1954 r. otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego, w 1959 r. profesora zwyczajnego. W 1967 roku zmarła jego żona, dlatego w 1974 r. wziął powtórnie ślub z dr romanistyki Marią Eweliną z Żółtowskich. Zmarł 14 lipca 1988 r.

Jego twórczość jest szeroko rozbudowana, dzieł jest ponad osiem, oto wszystkie z nich: Styl Jana Kochanowskiego (1932), Blaski i nędze dziejów życia prof. Tarlego (1948), Prądy i zagadnienia kulturalne w ZSSR (1949), The Poetry od Adam Mickiewicz (1954), Literatur as Prophecy (1959), Profecja i profesura (1975), Rzecz czarnoleska (1977), Od Reya do Boya (1977).

Niezwykła postać numer 3 – Helena Malczewska

Nie urodziła się w Zawierciu jak większość niezwykłych postaci. Przyszła na świat 28 lutego 1869 r. we wsi Sobaków, w parafii Gorzkowice, nieopodal Piotrkowa Trybunalskiego. Każda z trzech  sióstr z rodziny Malczewskich założyła szkołę, w innej części Polski. W 1898 r. założyła pierwszą, czteroklasową szkołę średnią w Zawierciu – gimnazjum dla dziewcząt. Aktywistka organizowała m.in. lekcje zarobkowe dla zdolnych, ale biednych uczennic, szukała dla nich środków na czesne, dbała o dobór odpowiedniej i wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej. Wszystkie jej działania przynosiły ogromne efekty – wiele absolwentek stanowiło kwiat inteligencji polskiej. Pani Helena żyła bardzo skromnie,  w wolnym czasie zabiegała o środki dla gimnazjum: organizowała dochodowe imprezy, zbierała w kościele na tacę. Oprócz wszystkich prac na rzecz szkoły kobieta działa również dla miasta m.in. była w Zarządzie Rady Miejskiej Opiekuńczej, która w latach wojny ratowała od głodu setki ludzi. Należała do Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Zawierciu. Ważnym wyróżnieniem dla Pani Heleny była funkcja przewodniczącej Oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża. Pani Malczewska zmarła 16 lutego 1936 r., została pochowana na cmentarzu parafialnym w Zawierciu.

Szczęśliwy zbieg okoliczności spowodował, że ta kobieta znalazła się w Zawierciu. Pomimo że nie otrzymała żadnej nagrody, ani wyróżnienia zasługuje na miano osoby niezwykłej. Czasami niesienie pomocy i działania charytatywne są wyżej cenione niż tylko tytuły naukowe.

Niezwykła postać numer 2 – Leszek Dutka

Ta niezwykła postać urodziła się w Jaworznie 16 lipca 1921 roku. Całe swoje dzieciństwo i młodość spędził właśnie w Zawierciu. Uczęszczał do Liceum im. Stefana Żeromskiego. Studiował w Krakowie na wydziale malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jednocześnie podjął się drugiego kierunku, jakim była architektura na Politechnice Krakowskiej. Swoje kwalifikacje zawodowe wykorzystał podczas pracy w  Krakowskim Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego. Leszek Dutka zajął się konkretnie projektowaniem  m.in. budowy Myszkowskiej Fabryki Naczyń Emaliowanych oraz obiektów Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. Od 1956 roku należał do Związku Polskich Artystów Plastyków. Zmarł 23 lutego 2014 roku w Krakowie. 

Na jego dorobek składają się rysunki, rzeźby, ceramika, obrazy oraz instalacje artystyczne. Swoje prace prezentował na prawie 100 wystawach zbiorowych i 40 indywidualnych. Sam Leszek Dutka z miłością wypowiadał się o mieście: “Moje kochane Zawiercie, gdzie wszystko się zaczęło.” Na 100 lat praw miejskich Zawiercia została utworzona galeria na cześć tego wielkiego człowieka. 

Oprócz swojej twórczości został on również nagrodzony odznaczeniami i nagrodami: 1977 – Złota Odznaka Związku Polskich Artystów Plastyków, 1978 – Odznaka Zasłużony Działacz Kultury, 1985 – Złoty Krzyż Zasługi, 2004 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, 2005 – Złoty Laur za Mistrzostwo w Sztuce przyznany przez Fundację Kultury Polskiej, 2006 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis. W czerwcu 2012 został Honorowym Obywatelem Zawiercia

Niezwykła postać  numer 1 – Bogdan Dworak

Urodził się 22 lipca 1933 roku w Zawierciu. Pochodził z rodziny kupieckiej, ukończył szkołę średnią w Stalinogrodzie o profilu handlowym. Studiował  na Wydziale Filologii Polskiej i Wydziale Socjologicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Już od czasów studenckich pisał wiersze, publikował opowiadania i felietony. Równiez wtedy został członkiem Związku Literatów Polskich. Znaczną część swojej twórczości poświęcił tematom związanym z Zawierciem, promował też lokalnych literatów oraz prowadził wykłady historii i ludziach zw swojego rodzinnego miasta. Założył grupę literacką „Szalej”. Współorganizował Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Rafała Wojaczka oraz Konkurs Literacki im. Haliny Snopkiewiczowej. Działał w Towarzystwie Miłośników Ziemi Zawierciańskiej. Był redaktorem lokalnych gazet. Od 1990 do 1994 był radnym Rady Miejskiej w Zawierciu. W 2018 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela Zawiercia. Zmarł 15 maja 2020 roku w Zawierciu. 

Bogdan Dworak był autorem takich książek jak: „Obrzęk”, „Liryczne duperelki” (poezja), „Korzenie czy ksenofobia”, „Fora ze dwora(k)”, „Mieszkam za darmo w każdym z was” czy ostatnia wydana za życia „…ale było i było…”. Zawiercianin otrzymał wiele ważnych odznaczeń i wyróżnień: 2013 r. – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Złota Odznaka Zasłużony dla Województwa Śląskiego, Statuetka Gali Laureatów Zawiercia.

Warto wspomnieć o tym, że często bywał w Zawierciu. Kilkukrotnie gościł w Radiu Zawiercie w programie „Co ludzie powiedzą”. Ludzie wspominają go jako gawędziarza, ale takiego z prawdziwą pasją. Zawsze mówił o swoim Zawierciu bardzo pozytywnie, rozpowszechniał wiedzę o swoim mieście na skalę ogólnopolską. 

Pomimo tego, że miasto Zawiercie liczy trochę ponad 49 tys. mieszkańców, lista niezwykłych osobistości jest naprawdę długa. Każda z wybitnych jednostek wyżej wymienionych, w jakiś sposób, przyczyniła się do rozwoju tego miasta lub nadania mu miana wyjątkowego. Czasami te zasługi nie były szablonowe, tak jak w przypadku Heleny Marczewskiej, ale zapał i upór, z jakim działały te postacie, przynoszą efekty do dziś. Osobą inspirującą, tak naprawdę nie jest trudno zostać, cały sekret tkwi w tym, żeby pomimo upływu czasu nowe i młode pokolenia dalej nas pamiętały.

Źródło: zawiercie.eu, dawne-zawiercie.pl, wikipedia.org

Martyna Urban