Konstytucja 3. Maja a sprawa jurajska

W 2021 r. obchodzimy 230 rocznice uchwalenia ustawy zasadniczej. Konstytucja 3 Maja została uchwalona 3 maja 1791 r. Pierwsza w Europie, druga na świecie przyjęta jednak… znienacka. Co oznaczała dla ziemi zawierciańskiej?

W latach trwania Rzeczypospolitej konstytucji było wiele, pod tą nazwą w obiegu publicznym funkcjonowały uchwały sejmu lub sejmiku. Jednak opracowana na obradach Sejmu Czteroletniego ustawa rządowa miała na celu: uregulować ustrój prawny, obowiązki obywateli oraz obowiązki rządzących.

Została przyjęta, aby Rzeczypospolitą ratować. Zmieniała bardzo dużo, jednak w intencji jej autorów miła być zaledwie początkiem zmian. Tak przynajmniej myśleli o niej jej twórcy: Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Ostatni z wymienionych nadał konstytucji 3 Maja ostateczną formę.

Data przyjęcia konstytucji 3 Maja zbiegła się z wyjazdem wielu posłów na obchody święta Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Polscy prekursorzy zmian postanowili wykorzystać ten czas i wdrożyć nowe rozwiązania prawne. Nie obyło się później bez protestów.

Nieco wcześniej, również podczas obrad Sejmu Czteroletniego, zdecydowano się na wcielenie terenów Księstwa Siewierskiego do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Dołączyły do niej tereny jurajskie, które dawniej były pod jurysdykcją Księstwa.

W ten oto sposób Księstwo Siewierskie przestało istnieć jako samodzielne i niezależne od Korony państewko (…) biskupi krakowscy poparli tę decyzję jako dotycz asowi suwereni (…) 27 lipca 1790 r. przestało istnieć Księstwo Siewierskie – czytamy w „Monografii Gminy Łazy”.

Księstwo Siewierskie było samodzielnym księstwem położonym w zachodniej Małopolsce, w dorzeczach rzek Czarnej Przemszy i Warty. Rzeki wyznaczały wschodnią granicę księstwa.  Do jego obszaru wchodziły miejscowości:

Siewierz, Czeladź, Milowice, Łagisza, Małobądz, Grodziec, Wojkowice, Sarnów (gm. Psary), Preczów, Bobrowniki, Psary, Dobieszowice, Rogoźnik, Chruszczobród, Przeczyce, Siemonia, Mierzęcice, Targoszyce, Ożarowice, Pyrzowice, Zędek, Markowice, Pińczyce, Koziegłowy, Koziegłówki, Cynków, Rudnik Mały, Kamienica Polska, Rudnik Wielki – Księstwo Siewierskie.

Ówczesna Polska potrzebowała wprowadzenia zmian, dzięki którym zaistniałaby szansa powstrzymania trwającego procesu rozbioru Rzeczypospolitej. Niestety na zmiany i ratunki było już za późno. Po I rozbiorze kraju w 1772 r. przyszedł II rozbiór w 1793 r. Ostateczne zmazanie Polski z mapy nastąpiło po III zaborze w 1795 r. O prawdopodobnie ostatnim zrywie wolnościowych – Insurekcji Kościuszkowskiej – w powiecie pisaliśmy w tekście: Ostatnia próba ratowania Rzeczypospolitej.

Święto Konstytucji 3 Maja zostało ustanowione po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Obchodzono je w latach 1919-1939. W czasie wojny i Polski Rzeczpospolitej Ludowej nie świętowano. W 1990 r. nastąpiła ponowna proklamacja tego święta.

Krzysztof A. Kluza