Kto tak naprawdę jest ojcem? Jak to ustalić? #PoradyPrawne

Funkcjonująca już od czasów rzymskich maksyma „pater est, quem nuptiae demonstrant” zakłada, że jeśli dziecko urodziło się w trakcie trwania małżeństwa, domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż matki. A co w sytuacji, gdy dziecko rodzi się poza małżeństwem? Kogo wówczas uznajemy za jego ojca?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje domniemanie, zgodnie z którym ojcem dziecka jest mąż matki, jeśli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub w ciągu 300 dni od jego ustania lub unieważnienia. W sytuacji, gdy dziecko urodziło się po upływie 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, domniemania tego się nie stosuje. Gdyby jednak matka dziecka w ciągu 300 dni od ustania lub unieważnienia pierwszego małżeństwa ponownie wyszła za mąż – domniemanie ojcostwa będzie funkcjonować wobec drugiego męża matki. 

Jeżeli zatem dziecko nie ma domniemanego ojca lub domniemanie to zostało obalone (w drodze postępowania sądowego domniemany ojciec może dochodzić zaprzeczenia swojego ojcostwa — w sytuacji, gdy nie jest on biologicznym ojcem dziecka)  – możliwe jest uznanie ojcostwa. Uznanie ojcostwa dotyczyć może jedynie dziecka małoletniego. Dopuszczalne jest również uznanie ojcostwa dziecka poczętego, lecz nienarodzonego. Może również zdarzyć się sytuacja, w której dojdzie do uznania ojcostwa dziecka, które zmarło przed osiągnięciem pełnoletniości.

Do uznania ojcostwa wymagane jest złożenie dwóch oświadczeń. Pierwsze – pochodzące od mężczyzny, który uważa się za biologicznego ojca dziecka. Drugie – od matki, która potwierdza, że oświadczenie mężczyzny jest zgodne z prawdą, czyli że jest on ojcem dziecka. Matka może złożyć takie oświadczenie wspólnie z ojcem dziecka lub w ciągu 3 miesięcy od złożenia przez niego swojego oświadczenia. Jeśli matka odmówi złożenia oświadczenia, do uznania ojcostwa nie dojdzie. Wówczas można dochodzić ustalenia ojcostwa na drodze postępowania sądowego.

Art. 73 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zakłada, że oświadczenia ojca i matki mogą zostać złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula. Zaznaczyć należy, że kierownik urzędu stanu cywilnego może odmówić przyjęcia oświadczeń, jeśli uzna je za niedopuszczalne (w sytuacji gdy np. zachodzą podstawy do całkowitego ubezwłasnowolnienia) albo gdy poweźmie wątpliwość co do pochodzenia dziecka.

Uznanie ojcostwa nie jest nieodwracalne. Jeśli okaże się, że mężczyzna nie jest biologicznym ojcem dziecka  (jeśli był w błędzie składając oświadczenie o uznaniu dziecka), może on wystąpić z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania swojego ojcostwa. Powództwo wytoczyć powinien przeciwko matce i dziecku, a gdyby matka już nie żyła – przeciwko dziecku.

Uznanie ojcostwa sprawia, że uznający staje się w świetle prawa rodzicem. Zaczyna przysługiwać mu zatem władza rodzicielska, która związana jest z obowiązkiem wychowywania dziecka, pieczą nad dzieckiem oraz nad jego majątkiem, a także która pozwala ojcu na bycie ustawowym przedstawicielem małoletniego. Dziecko może przyjąć nazwisko wskazane w oświadczeniach jego rodziców (jeśli dziecko w chwili uznania ukończyło trzynaście lat — konieczna jest zgoda dziecka na zmianę nazwiska). Jeśli chodzi zaś o prawo spadkowe — między dzieckiem a jego ojcem powstaje wzajemne prawo dziedziczenia z mocy ustawy. 

Michalina Nawrot-Pielizg

Zadanie finansowane ze środków dotacji celowej budżetu państwa otrzymanych Powiatu Zawierciańskiego.