Nazwy miejscowości w gminie Łazy. Skąd pochodzą?

Nazwy, które zostały nadane miejscowością lub dzielnicą wcale nie były owocem głębokiej refleksji czy genialnego pomysłu. Najczęściej wynikały one z codziennego i normalnego życia. Miały związek z określoną rutyną i były nadawane niemal automatycznie. 

W przypadku gminy Łazy nazwy miejscowości możemy podzielić między trzy kategorie. 

1. Nazwy wywodzą się od rodzaju środowiska geograficzno-przyrodniczego
2. Nazwy tzw. odojcowskie czyli nazwy miejscowości wywodzą się od nazwisk lub przezwisk osób, które je założyły. W takim przypadku mówimy o nazwach kończących się na: -ice, -yce, -owice, -ęta, -ątki
3. Nazwy powstały na skutek czynności, które miały związek z powstaniem osady lub stanowią jej efekt

Chociaż tekst dotyczy gminy Łazy, pod wieloma względami stosowane nazewnictwo jest uniwersalne. Przyjęło się, że w kulturze polskiej stosujemy określoną konstrukcję w nazewnictwie dzielnic, wsi i miast.  Działania takie mają miejsce na terenie całego kraju. Dlatego choć tekst powstał na podstawie monografii gminy Łazy, to akurat niektóre informacje mają szerokie zastosowanie.

Środowisko naturalne jest najlepszą inspiracją dla powstania nazwy miejscowości. Choć  utworzona w ten sposób nazwa nie jest trudna do rozszyfrowania, to warto znać jej pochodzenie. Skąd wzięły się nazwy poszczególnych miejscowości na terenie gminy Łazy?

• Chruszczobród – nazwa pochodzi od połączenia dwóch słów. Pierwsze, czyli chrust oznacza gąszcz, zarośla, wiklinę nad rzeką. Z kolei bród znaczy płytkie miejsce rzeki, przez które można przejść na drugą stronę. Zestawiając dwa słowa tworzące nazwę Chruszczobród otrzymujemy: miejscowość powstałą na terenach, gdzie okolice brodu są gęsto porośnięte zaroślami
• Chruszczobród Piaski – miejscowość powstała obok Chruszczobrodu na terenach piaszczystych
• Rokitno Szlacheckie – początkowo znane było jako Rokitno. Znaczenie tego wyrazu wskazuje na jego pochodzenie od wyrazu rokicina, który oznacza krzew z rodziny wierzbowatych o cienkich gałązkach. Rośnie on na torfowiskach i terenach podmokłych. To prowadzi do wniosku, że Rokitno  zostało założone na terenach podmokłych lub torfowiskach, które porastała opisana roślinność. Współcześnie znamy miejscowość jako Rokitno Szlacheckie, co prawdopodobnie ma związek z tym, że po rozpadzie tzw. Dominium Ogrodzienieckiego (XVI – XVII wiek)  część Rokitna była własnością szlachecką
• Grabowa – najprawdopodobniej nazwę swoją zawdzięcza dominującego w okolicy drzewu, czyli grabowi.
• Wiesiółka – nazwa pochodzi od słowa wiesiołek, które oznacza rodzaj  kwiatów, ziół, krzewów rosnących nad brzegiem rzeki. Wspomniane rośliny mogą też rosnąć przy przydrożnych ugorach
• Kanki – istnieją dwie hipotezy etymologii tego słowa. Pierwsza mówi, że pochodzi ono od drapieżnego ptaka, który żywił się drobnym ptactwem. Druga z kolei twierdzi, że nazwa wzięła się od rośliny babki pierzastej  
• Hutki Kanki –  nazwa pochodząca z XV wieku. Wywodzi się od działającej w pobliżu huty żelaza. Działała ona przez krótki czas, ale nazwa przetrwała do dzisiaj
• Kuźnica Masłońska – słowo “masłońskie” oznacza urodzajną glebę. Najlepszą w okolicy. Nazwa miejscowości  powstała w wyniku połączenia tego słowa ze słowem kuźnia. Powód? Przez krótki czas na obszarze osady działała kuźnia i huta rudy żelaza
• Turza – istnieją dwie hipotezy jak powstała nazwa miejscowości. Pierwsza podaje, że nazwa mogła być związana z rośliną podobną do trawy, która porastała nieurodzajne gleby. W pewien sposób, tłumaczyłoby to również nazwę sąsiedniej Kuźnicy Masłońskiej. Istnieje też teoria, że nazwa pochodzi od wymarłego ssaka – tura. Przy czym zwierzę z gminy Łazy zniknęło bardzo szybko, a ostatnie sztuki tego zwierzęcia zabito w Puszczy Jaktorowskiej pod Łodzią w 1626 roku
• Wysoka – nazwa miejscowości pochodzi od wzgórza nazywanego Vissoka, które wznosi się i góruje nad okolicami. Ma ono wysokość 407 m n.p.m. Na południowo-zachodniej stronie wzgórza płyną dwa strumyki, które są dopływami rzeki Mitręga. Z kolei z południowej strony wzgórza spływa strumyk, który jest dopływem Czarnej Przemszy
• Niegowonice – nazwa wywodząca się od nazwiska lub przezwiska, które brzmiało najprawdopodobniej Nyegowonycz. Tutaj pojawia się duże pole do snucia różnych teorii dotyczących powstania przezwiska. Założyciel miejscowości mógł być osobą garbatą, gdyż w jego nazwisku znajduję się zaprzeczenie wyrazu gonn (niegonny – przyp. red.). Mógł być też szlachcicem małorolnym, a nawet biednym. Gon w jego nazwisku oznaczało odległość jaką koń może zaorać bez odpoczynku. “Niegon” znaczyło w tym przypadku po prostu mniejszą ilość. Językoznawcy snują też inną hipotezę. Założyciel mógł nie wieść przykładnego życia, a nawet być lubieżnikiem. Wskazuje na to słowo niega, oznaczające pieczenie
• Niegowoniczki – miejscowość powstała na skutek podziału administracyjnego Niegowonic. Do XVI wieku funkcjonowała w obrębie Niegowonic, jednak później miejscowość podzielono na dwie części. Jedna powędrowała do powiatu lelowskiego, a druga do krakowskiego. Osadę znajdującej się po podziale w powiecie krakowskim nazwano Niegowoniczki. Było to przypomnienie, że ziemie wywodzą się z Niegowonic
• Ciągowice – wprawdzie wśród mieszkańców wsi rozpowszechniana jest legenda, jakoby nazwa miejscowości pochodziła od ciągnięcia drewna potrzebnego na budowę kościoła. Opowieści ludowe mówią o tym, że po pożarze starego kościoła miejscowa  ludność wykradła budulec z planowanej budowy w Porębie i przyciągnęła drewno przez las. Od tego ciągniecia zrodziła się nazwa wsi. Problem w tym, że kościół spłonął dopiero w XIX wieku, gdy Ciągowice istniały już od dawna. Nazwa miejscowości pochodzi od jej założyciela lub pierwszego osadnika. Nazywał się on Ciągowycz lub Ciągłycz. Tą nazwą opisywano także chłopa pańszczyźnianego, który odrabiał pańszczyznę używając własnego bydła i narzędzi
• Mierzowice – wieś istniała na terenie dawnego Księstwa Siewierskiego. Leżała między Chruszczobrodem, a Wiesiółką. Obecnie już nie istnieje. Została całkowicie zniszczona podczas Potopu Szwedzkiego. Pozostała po niej jedynie nazwa, którą został nazwany rynek. Założycielem był Mierzowicz. Jego nazwisko pochodzi  od słowa mierzyn oznaczającego mały. Odnosi się to do jego niewysokiego wzrostu lub wywodzi się od słowa mierzyca, które oznacza miary zbóż podczas płacenia podatków w naturze
• Trzebyczka –  miejscowość pochodzi od trzebienia, innymi słowy wyrębu lasu
• Łazy – nazwa pochodzi od słowa łaz, które oznacza miejsce po wypalonym lub wykarczowanym lesie.  Celem takich prac było  przygotowanie miejsca pod uprawy lub pastwiska (na zdj. ulica Kościuszki w Łazach w 1942 roku – przyp. red.)