„Osobliwość jest naszą specjalnością”. Stary Rynek w Zawierciu w 1940 roku

Osiedle Stary Rynek w Zawierciu posiada dość bogatą historię. W czasie II Wojny Światowej utworzono tam getto dla ludności żydowskiej. Obecnie osiedle jest ujęte w programie rewitalizacji obszarów miejskich. 

Jedno z ciekawszych zdjęć osiedla Stary Rynek pochodzi z 1940 roku, gdy getto jeszcze nie istniało. Widać na nim rozwidlenie ulic Hoża, Apteczna, Porębska i Marszałkowska. Widać także niewyraźny napis: “SELTENHEIT IST UNSERE SPEZIALITÄT”. W tłumaczeniu na język polski napis głosi: “Osobliwość (rzadkość, rarytas) jest naszą specjalnością”. 

Getto dla ludności żydowskiej utworzono dopiero w maju 1941 roku na polecenie Wilhelma Fricka, burmistrza Zawiercia. Obejmowało ulice: Nowy Rynek, Apteczną, Widok, Marszałkowską, Ciemną, Ciasną, Stary Rynek oraz Górnośląską. Miało powierzchnię ponad 10,4 tys. metrów kwadratowych. Od reszty miasta było ogrodzone murami, a na ulicy Widok znajdowała się siedziba policji żydowskiej. Do wyjścia z getta uprawniała jedynie przepustka, którą można było otrzymać w Zarządzie Miejskim. W nocy z 15 na 16 czerwca 1942 roku rozpoczęto akcję wywozu Żydów do obozów zagłady. Wywieziono ponad 1800 osób. Likwidację getta rozpoczęła się 24 sierpnia 1943 roku. Akcja nosiła nazwę „Warthenau – Judenfrei”.

Na Starym Rynku znajduje się jedno z 6 ujęć głębinowych, które zaopatruje miasto Zawiercie w wodę przeznaczoną do spożycia. 26 stycznia 2017 roku na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej w Katedrze Urbanistyki i Planowania Przestrzennego odbyła się ocena prac wykonanych przez studentów w ramach przedmiotu “Projektowanie urbanistyczne – rewitalizacja i rewaloryzacja urbanistyczna”. Studenci przygotowali prace, których tematem była odnowa historyczna dzielnicy Starego Rynku w Zawierciu. Przygotowano 4 koncepcje programów rewitalizacji i 20 projektów rewaloryzacji, które uwzględniły w szczegółach rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne.

Kilka miesięcy później 29 listopada 2017 r. Rada Miejska w Zawierciu podjęła uchwałę w sprawie aktualizacji “Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich na terenie Gminy Zawiercie na lata 2014 – 2023”. Jednym z rewitalizowanych podobszarów jest Osiedle Stary Rynek.