Ciekawostki z gminy Łazy

Odkryjmy Łazy dawne i nieznane. Czy wiesz, że… wcześniej gminami były Rokitno-Szlacheckie i Wysoka? A w skazanej na ateizm wsi Łazy działał dawny basen? 

Współcześnie gmina Łazy jest trzecią największą i najludniejszą gminą powiatu zawierciańskiego! Zajmuje powierzchnię 133 km2. Na terenie podzielonym na 14 sołectw znajduje się 17 miejscowości, które w 2019 r. zamieszkiwało 117 624 ludzi. Historia gminy i miejscowości jest ciekawa i skrywa liczne ciekawostki, wybraliśmy parę z nich.  

Podział administracyjny a religijność 

Przed 120 laty miejscowość Łazy zamieszkiwało około 2 000 ludzi – w tym czasie Łazy wchodziły administracyjnie do gminy Rokitno-Szlacheckie. Na tym nie kończą się zawiłości administracyjne. 

Stacja Łazy, wraz z przylegającą wioską, fabryką cementu, tartakiem i dwiema cegielniami posiadała około 2000 mieszkańców. Przedsiębiorczość ludzka nie opuściła w Łazach ani jednej placówki: wybudowano domy mieszkalne, założono szkołę, urząd gminny, sklepy, w tym jeden udziałowy, piekarnię, cukiernię itp. (…). 

Brak tylko kościoła, bo do parafialnego w Ciągowicach trochę za daleko, przy tym droga nieszczególna. Na założenie oddzielnej parafii może za wcześnie, ale idzie o wybudowanie takiego kościółka lub kaplicy, gdzie mogłoby się odprawiać nabożeństwa co pewien czas. (…) – opisuje obraz Łaz na początku XX wieku “Dziennik Powszechny”, 29.03.1908 r.  

Czy zatem wieś Łazy skazana była na niewiarę i pogaństwo? Niezupełnie, mieszkańcy przystąpili do budowy budynków sakralnych. Na temat powstania kościoła św. Michała Archanioła przy ul. Kościuszki w Łazach pisaliśmy w artykule pt. Ogromna metamorfoza kościoła w Łazach. Zapraszamy do lektury tej interesującej historii.  

Trwają obchody 100-lecia parafii św. Michała Archanioła w Łazach. Kościół parafii jest wyjątkowy, wniesiony w stylu modernistycznym w latach 1934-1949. Poniekąd jest budowlą w budowli. Skąd pomysł na jego powstanie?

Niewiele zapowiadało, że wieś Łazy zamieszkiwana po II wojnie światowej przez 1 020 mieszkańców stanie się jedną z większych jednostek administracyjnych powiatu zawierciańskiego. Gmina Łazy powstała wskutek rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej z 10 grudnia 1947 r. Wcześniej jej obszar terytorialny zajmowała gmina Rokitno Szlacheckie (Rokitno-Szlacheckie zgodnie z dawną pisownią) oraz w latach 1915-1919 gmina Wysoka. Jak obecne wsie stały się gminami? 

Parafrazując słowa Billa Clintona: polityka, głupcze! To ona zdecydowała, że w czasie I wojny doszło do podziału gminy Rokitno-Szlacheckie na dwie jednostki terytorialne.  

• Gmina Rokitno Szlacheckie znalazła się w austro-węgierskiej strefie okupacyjnej 
• Gmina Wysoka znalazła się w nieniemieckiej strefie okupacyjnej, w jej skład wchodziły sołectwa: Chruszczobród, Chruszczobród Piaski, Ciągowice, Kuźnica Masłońska, Turza, Wiesiółka, Wysoka 

Po I wojnie światowej ponownie połączono dwie gminy, tworząc Rokitno Szlacheckie z siedzibą w Łazach. Nowo utworzona gmina, weszła w skład powiatu będzińskiego, a później przyłączyła się do utworzonego w 1927 powiatu zawierciańskiego. Pewną ciekawostką jest, że decyzją Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dn. 20 grudnia 1972 r. została utworzona gmina Wysoka, nie przetrwała jednak długo, stosunkowo szybko decyzję unieważniono. 

Gmina Łazy świadkiem historii 

Przez lata na obszarze gminy doszło do wielu interesujących wydarzeń o znaczeniu historycznym, nie możemy ich relatywizować, posiadały znaczenie ponadregionalne. Niektóre z nich opisywaliśmy na naszych łamach, opracowanie i publikacje innych planujemy w przyszłości.

Do historiografii przeszły: Bitwa w Kazimierówce – między Kuźnicą Masłońska a Łazami (22 marca 1863 r.), Krwawy piątek w Niegowonicach (7 kwietnia 1944 r.), Pacyfikacja Błojca (16 czerwca 1944 r.). Warto nadmienić o stoczonej w pobliżu, czyli w zaledwie 17 km od Niegowonic, bitwie pod Krzywopłotami (17-18 listopada 1914 r.). O militarystyce tym razem pisać jednak nie będziemy, wybieramy lżejsze tematy. 

Zamiast tego, postanowiliśmy się skupić na historii społecznej, a precyzyjnie rzecz ujmując na rekreacji. Przypomnimy miejsce, które zapewniało wodną rozrywkę latem i zimą, stare zdjęcia dowodzą, że się tam kąpano. Poniekąd jest to też opowieść o rebrandingu dawnych miejsc pracy. Jeśli poszukujesz innych tematów, wystarczy kliknąć link poniżej,

Do walk doszło 22 marca 1863 roku w pobliżu torów w Kuźnicy Masłońskiej i Kazimierówce.

Niebezpieczeństwo czyha wszędzie. Doświadczył tego nawet mały przysiołek Grabowej w gminie Łazy. Jak doszło do pacyfikacji Błojca? Co się stało i dlaczego?

Jak dawne miejsca zyskują nowe funkcje 

Z niedawnej historii pamiętamy, że Park Wodny Jura w Łazach został uruchomiony do użytku w 2008 r. Jednak spędzanie czasu nad wodą w Łazach posiada jednak zdecydowanie dłuższą historię, w przestrzeni medialnej znajdziemy nawet pozowane zdjęcia. Opiszemy jeden z akwenów wodnych. 

Kamionka mieści się pomiędzy ulicami Kościuszki, Prusa, Wierzbową, Topolową a Dąbrowskiego (od ul. Topolowej jest zasypywana, rozpoczęto jej zasypywanie podczas budowy basenu w Łazach) – na temat kamionki w Łazach mówi Magdalena Kubiak z Łaz. 

Zbiornik w latach minionych wykorzystywany był do różnych celów, paręnaście lat temu można było się do niego dostać od ul. Dąbrowskiego. Na zdjęciach kamionki widać opisywany wcześniej kościół pw. św. Michała Archanioła w Łazach. Wyżej cytowana Magdalena Kubiak zdradza, że przed paroma laty dzieci zjeżdżały tam na sankach. Mało tego, jeszcze dawniej zimy musiał być bardziej srogie, a pokrywa lodu grubsza, co pozwalało na prawdziwe zimowe szaleństwo. 

Z opowieści dziadków i mamy wiem, że w zimie dzieci jeździły tam na łyżwach — dodaje Magdalena Kubiak. 

Wyjaśnijmy pochodzenie tego akwenu wodnego. Powstał on w wyniku eksploatacji kamienia na potrzeby cementowni w Łazach, jednym z załączonych zdjęć znajduje się opis sugerujący cementownie Tymienieckiego. Przy okazji zapraszamy do lektury tekstu, który ukazał się na naszych łamach pt. Cementownie w Łazach i Wysokiej. Jak działały na początku XX wieku? 

Cementownie w Łazach i Wysokiej. Jak działały na początku XX wieku?

Wbrew krzywdzącej opinii historia gmina Łazy to nie tylko rolnictwo, rozwijał się przemysł, handel, dochodziło do walk zbrojnych w Powstaniu Kościuszkowskim, w czasie II wojny światowej, a w pobliżu walczyły Legiony Polskie w ramach I wojny światowej. Przedstawiliśmy tylko parę wybranych ciekawostek, gmina Łazy skrywa ich więcej! 

Literatura cytowana: 

Monografia Gminy Łazy, red. Jan Bugaj, Łazy 2017. 

Krzysztof A. Kluza