Zachowek

Niejednokrotnie podczas udzielania porad prawnych w Punkcie Nieodpłatnych Porad Prawnych w Szczekocinach pojawiał się temat zachowku. Dlatego też, należałoby zagłębić się w temat i przedstawić kilka cennych uwag, które mogą okazać się pomocne dla spadkobierców

Zachowek reguluje prawo spadkowe. Jednakże po pobieżnym poznajomieniem się z przepisami temat wydaje się pozornie dosyć prosty i mało skomplikowany. Jednak często przy dogłębnej analizie danego przypadku temat zachowku potrafi być bardzo skomplikowany.

Zachowek reguluje kodeks cywilny, zgodnie z jego art. 991

§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). 

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. 

Jak wynika z powyższego zachowek ma na celu zabezpieczyć najbliższe osoby dla spadkodawcy.

Przez osoby najbliższe rozumiemy formalne więzi pokrewieństwa, faktyczna więż nie ma wpływu na uprawnienie do skorzystania z instytucji zachowku.

Uprawnionymi do zachowku są dzieci spadkodawcy, małżonek spadkodawcy o ile w chwili jego  śmierci pozostawał z nim w związku małżeńskim oraz rodzice. Uprawnienie do skorzystania z zachowku przysługuje tylko osobom, które w danym przypadku dziedziczyłyby po spadkodawcy z mocy ustawy.  Należy pamiętać o fakcie, iż rodzeństwo spadkodawcy nie jest uprawnione do zachowku.

Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału spadkowego który otrzymałby uprawniony do zachowku przy dziedziczeniu ustawowym. Jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, należą mu się dwie trzecie wartości udziału spadkowego. 

Co ważne, uprawniony do zachowku może żądać jedynie zapłaty okreslonej sumy pieniężnej w okresie 5 lat od dnia otwarcia spadku. Tytułem zachowku nie można żadać określonych przedmiotów lub nieruchomośći.

Bardzo często podczas udzielania pomocy prawnej w sprawie zachowku wiele osób błędnie interpretuje   art 994 KC który stonowi:

Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. 

Jak wskazał sam Sąd Apleacyjny

Darowizn dokonanych więcej niż przed dziesięciu laty nie dolicza się do spadku tylko wówczas, gdy zostały dokonane na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. W konsekwencji darowizny dokonane na rzecz spadkobierców albo osób uprawnionych do zachowku podlegają doliczeniu do spadku niezależnie od tego, kiedy zostały dokonane.

Należy pamiętać o tym, że rozszczenia o zachowek dochodzi się na drodze postępowania cywilnego, a osoby nie posiadające wystarczającego majątku do poniesienia kosztów procesu mogą wnioskować do Sądu o zwolnienie ich od ponoszenia kosztów sądowych oraz o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu, który będzie w stanie prawidłowo obliczyć wartośc zachowku przed wytoczeniem powództwa.