Porady prawne – ubezwłasnowolnienie

Instytucja ubezwłasnowolnienia stanowić ma ochronę nad osobami, które nie są w stanie samodzielnie kierować swoim interesem. Poniżej przedstawiamy, czym jest ubezwłasnowolnienie oraz w jakich przypadkach można go dokonać.

Każda osoba w chwili ukończenia 18 roku życia nabywa pełną zdolność do czynności prawnych  – możność samodzielnego działania poprzez nabywanie praw oraz zaciąganie zobowiązań. Małoletni  (osoby, które ukończyły 13 lat) posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że mogą  dokonywać czynności prawnych, jednak większość z tych czynności wymaga zgody przedstawiciela ustawowego. Małoletni bez zgody przedstawiciela mogą zawierać umowy w tzw. drobnych, bieżących sprawach życia codziennego oraz rozporządzać swoim majątkiem.

Uprawnienia wynikające ze zdolności do czynności prawnych mogą być ograniczone lub wyłączone wobec osób, które nie są w stanie  w sposób racjonalny samodzielnie kierować swoim postępowaniem. Kodeks cywilny reguluje instytucję ubezwłasnowolnienia, wyróżniając dwa jego rodzaje – ubezwłasnowolnienie całkowite oraz częściowe.  Osoba, która ukończyła 13 lat może być ubezwłasnowolniona całkowicie. Jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innych zaburzeń psychicznych, pijaństwa lub narkomanii nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. 

Ubezwłasnowolnienie całkowite jest równoznaczne z całkowitą utratą zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie częściowe prowadzi natomiast do ograniczenia zdolności do czynności prawnych. Dotyczy osób, które są w stanie podejmować działania we własnym interesie, jednak potrzebują przy tym pomocy.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy złożyć do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek. Z wnioskiem wystąpić może małżonek osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona, jej krewni w linii prostej i rodzeństwo, a także prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.

Jak wskazuje art. 547 Kodeksu cywilnego, jeżeli ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego sąd zażąda przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez psychiatrę o stanie psychicznym, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej.

 Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie konieczne jest ustanowienie opiekuna. Opiekun ma obowiązek sprawować pieczę nad osobą ubezwłasnowolnioną oraz jej majątkiem. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowej ustanawia się natomiast kuratora, którego rolą jest pomoc w prowadzeniu spraw osoby, która pozostaje pod jego kuratelą.

Instytucja ubezwłasnowolnienia stanowić ma ochronę nad osobami, które nie są w stanie samodzielnie kierować swoim interesem. W sytuacji ustania przyczyn ubezwłasnowolnienia sąd zobowiązany jest je uchylić.

Zadanie finansowane ze środków dotacji celowej budżetu państwa otrzymanych Powiatu Zawierciańskiego.

Milena Kubas